Close
fb ig yt
Τα τοματάδικα της Σαντορίνης

Πηγή: Αρχείο Βιομηχανικού Μουσείου Τομάτας «Δ.Νομικός»

Η παραγωγή του πελτέ από το φημισμένο Σαντορινιό τοματάκι, ήταν πολύ σημαντική για όλους τους κατοίκους της Σαντορίνης καθώς αποτελούσε ένα από τα βασικά προϊόντα του νησιού. Έτσι το 1950 η Σαντορίνη απαριθμούσε εννέα (9) εργοστάσια τομάτας που οι εγκαταστάσεις τους διασώζονται μέχρι και σήμερα με τις χαρακτηριστικές τους καμινάδες να δεσπόζουν στο τοπίο.

Με τη σύντομη παρουσίαση που ακολουθεί θέλουμε να αναδείξουμε το ρόλο τους ως μέρος της πολιτιστικής διαδρομής της Σαντορίνης, καθώς το δίκτυο αυτό των εργοστασίων επεξεργασίας τομάτας ,εκτείνεται σε όλο το νησί και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του και της βιομηχανικής κληρονομιάς των Κυκλάδων.

Παράλληλα ζητάμε από όλους όσοι γνωρίζουν ιστορίες ή διαθέτουν αρχειακό υλικό (φωτογραφίες, γράμματα κ.τ.λ.) για τα τοματάδικα της Σαντορίνης, εφόσον επιθυμούν να τα μοιραστούν μαζί μας, να επικοινωνήσουν στο τηλέφωνο 22860 85141 ή στο e-mail: info@tomatomuseum.gr με σκοπό την καταγραφή, τη διαφύλαξη και την διάδοσή τους ως μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Σαντορίνης.

Πηγή: Αρχείο Βιομηχανικού Μουσείου Τομάτας «Δ.Νομικός»

 

1) ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΟΜΙΚΟΣ: Βλυχάδα

Θα ξεκινήσουμε από το εργοστάσιο τομάτας Γεωργίου Νομικού που εδώ και δέκα χρόνια έχει μετατραπεί στο Βιομηχανικό Μουσείο Τομάτας «Δ.Νομικός» καθώς και σε πολιτιστικό χώρο. Ήταν το βασικό εργοστάσιο επεξεργασίας της μικρόκαρπης τομάτας και παράλληλα δείγμα κυκλαδίτικης λαϊκής αρχιτεκτονικής. Χτίστηκε το 1945 και είχε ημερήσια δυναμικότητα 3.500 κοφίνια. 

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

2) ΝΙΚΗ: Βλυχάδα

Συνεχίζοντας στην περιοχή της Βλυχάδας βρίσκουμε το εργοστάσιο του Εμμανουήλ Καραμολέγκου που χτίστηκε κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στη νοτιότερη ακτή του νησιού. Η τοποθεσία ήταν ιδανική λόγω της εγγύτητας του στις αγροτικές περιοχές του Εμπορείου και του Πύργου. Πλέον ανήκει στην Ένωση Συνεταιρισμών Θηραϊκών Προϊόντων.

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

3) ΣΤΕΛΛΑ: Περίβολος

Προχωρώντας προς την ανατολική πλευρά του νησιού και την παραλία του Εξωμύτη βρίσκουμε το εργοστάσιο τομάτας του Στέλιου Μενδρινού που κατασκευάστηκε την περίοδο της Kατοχής. Το χαρακτηριστικό του φουγάρο δεσπόζει στην παραλία μέχρι τις μέρες μας και παρόλο που έχει αλλάξει χρήση μπορεί ακόμη κάποιος να δει μέρος από τον μηχανολογικό εξοπλισμό που υπήρχε.

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

4) ΑΒΙΣ (Αγροτική Βιομηχανία Σαντορίνης): Περιοχή αεροδρομίου

Το εργοστάσιο ιδρύθηκε το 1935 στην περιοχή νότια από τον Μονόλιθο. Το εργοστάσιο απασχολούσε περίπου 110 άτομα ( εργάτες και υπαλλήλους) την περίοδο της εντατικής εργασίας, δηλαδή τους καλοκαιρινούς μήνες και περίπου 40 τον υπόλοιπο χρόνο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχε και η παράλληλη κονσερβοποίηση άλλων προϊόντων που γινόταν στις εγκαταστάσεις του. Δυστυχώς στις μέρες μας σώζεται μόνο η είσοδος του εργοστασίου για να μας υπενθυμίζει τη θέση του.

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

5) ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΜΟΛΕΓΚΟΣ: Περιοχή αεροδρομίου

Κατευθυνόμενη βόρεια κατά μήκος της ανατολικής πλευράς της Σαντορίνης συναντάμε το εργοστάσιο του Αντώνη Καραμολέγκου. Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα τοπικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής και στις μέρες μας λειτουργεί ως οινοποιείο.

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

6) ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΟΜΙΚΟΣ: Μονόλιθος

Το 1922 χτίζεται στον Μονόλιθο από τον Δημήτρη Νομικό, το πρώτο στα Βαλκάνια εργοστάσιο παραγωγής κονσερβοποιημένων προϊόντων τομάτας. Για τη λειτουργία του εργοστασίου είχε προμηθευτεί από όλο τον κόσμο, την πιο εξελιγμένη και σύγχρονη για την εποχή τεχνολογία και λειτούργησε για περίπου 40 χρόνια.

Πηγή: Σαντορίνη, Θήρα, Θηρασιά, Ασπρονήσι, Ηφαίστεια, Ιωάννης Μιχ.Δανέζης, Αθήνα 2001, σελ. 494

 

7) ΣΑΝΤΟ: Μονόλιθος

Το 1952, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Σαντορίνης φτιάχνει μία βιομηχανική μονάδα παραγωγής προϊόντων τομάτας στην παραλία του Μονόλιθου. Η χαρακτηριστική αρχιτεκτονική του κτιρίου διατηρείται ακόμη και σήμερα. Είναι το μοναδικό εργοστάσιο που συνεχίζει την παραγωγή πελτέ από το μικρόκαρπο τοματάκι της Σαντορίνης.

Πηγή: Χριστόφορος Δουλγέρης

 

8) ΣΤΑΘΗΣ ΚΑΝΑΚΑΡΗΣ: Έξω Γυαλός Φηρών

Το εργοστάσιο του Στάθη Κανακάρη ιδρύεται και αυτό τη δεκαετία του 1940 και είναι το βορειότερο εργοστάσιο στην ανατολική πλευρά τη Σαντορίνης. Αποτέλεσε μέρος της ευρύτερης προσπάθειας εκμετάλλευσης της ζήτησης που υπήρχε για επεξεργασμένη τομάτα.

Πηγή: Ιωσήφ Πέρρος

 

9) ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ: Παλιό Λιμάνι Φηρών

Είναι το μοναδικό τοματάδικο στη δυτική πλευρά του νησιού και κατέχει ξεχωριστή θέση στο παλιό λιμάνι των Φηρών. Τη δεκαετία του 1930 παρήγαγε οινόπνευμα και κρασί, ενώ μετά την περίοδο της Κατοχής ξεκινά να λειτουργεί ως εργοστάσιο επεξεργασίας τομάτας.

Η ιστοσελίδα αυτή δημιουργήθηκε στα πλαίσια των Ευρωπαϊκών Ημερών Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2024 με θέμα «Ανιχνεύοντας Διαδρομές, Δίκτυα και Δεσμούς στην Πολιτιστική Κληρονομιά» ως μέρος της διπλής ψηφιακής δράσης στην ιστοσελίδα και στα κοινωνικά δίκτυα του Βιομηχανικού Μουσείου Τομάτας «Δ.Νομικός», για την παρουσίαση και ανάδειξη του δικτύου των τοματάδικων της Σαντορίνης.